Co może być dowodem w procesie cywilnym?

Nie wiesz jak udowodnić swoje prawa przed sądem? Poniżej przeczytasz, co może być dowodem w procesie.

Przygotowanie do procesu cywilnego wiąże się z koniecznością wcześniejszego podjęcia czynności, od których zależy wynik postępowania. Wśród tych czynności znajduje się przede wszystkim zgromadzenie wyczerpującego materiału dowodowego, w oparciu o który Sąd ustali stan faktyczny sprawy.

Odpowiednio przygotowane dowody mogą przede wszystkim wpłynąć na przyspieszenie postępowania, na czym na pewno zależy zarówno stronom, jak i sądowi. Każde postępowanie sądowe wiąże się bowiem z koniecznością zaangażowania czasu, jak i pieniędzy. Wszelkie zatem braki, występujące już w początkowej fazie procesu, powodują, iż zakończenie sprawy ulega oddaleniu w czasie.

Co do zasady, każdy fakt, zdarzenie  lub okoliczność, czyli każde twierdzenie dotyczące stanu faktycznego, z którego wynika określone prawo, winno znaleźć odzwierciedlenie w materiale dowodowym. Nie zawsze jest to łatwe zadanie do wykonania, albowiem po pierwsze nie zawsze wiemy, co może stanowić taki dowód, po drugie nie zawsze wszystkie dowody są w naszym posiadaniu. Poniżej przedstawimy podstawowe informacje dotyczące tego, co w ogóle może być dowodem w postępowaniu cywilnym.

Co może być dowodem w procesie cywilnym?

Dokumenty

Nie ma możliwości przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania cywilnego bez dowodów w formie dokumentów. Jeżeli w formie dokumentu wykazana została jakaś okoliczność faktyczna, trudno jest ją obalić w drodze innych środków dowodowych.

W tym zakresie mamy do czynienia z takimi dowodami, jak np. wszelkie umowy, akty notarialne, odpisy ksiąg wieczystych, odpisy z rejestru przedsiębiorców, decyzje, akty własności itp.

Wśród dokumentów rozróżnić można dokumenty urzędowe (jak na przykład odpis księgi wieczystej) oraz dokumenty prywatne. Wśród dokumentów prywatnych zawierać się może niezwykle szeroki zakres materiałów. Co do zasady mogą to być bowiem wszystkie pisma, które mają znaczenie dla sprawy. Jest to zatem zazwyczaj korespondencja listowna lub e-mailowa prowadzona pomiędzy stronami. Dokument taki stanowi dowód tego, że osoba która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie.

Jeżeli zatem jako dowód przedłożymy umowę zawartą w formie pisemnej, z podpisami obu stron, umowa taka będzie stanowiła dowód tego, że strony zobowiązały się do wykonania obowiązków wskazanych w tej umowie. Jeżeli natomiast jako dowód przedłożymy wezwanie do zapłaty, które zostanie przez nas podpisane, będzie to stanowiło jedynie dowód na to, iż w naszej ocenie, zobowiązanie strony przeciwnej nie zostało wykonane, w związku z czym była ona wzywana przez nas do zapłaty określonej sumy.

Zeznania świadków

Podobnie, jak w przypadku dokumentów, ten środek dowodowy jest zazwyczaj niezbędny do przeprowadzenia w toku postępowania. Rzadko kiedy zdarzają się sytuacje, kiedy stan sprawy można, bez żadnych wątpliwości, ustalić jedynie w oparciu o dokumenty. Świadkowie posiadają przede wszystkim wiedzę, co do wzajemnych stosunków stron, ustaleń pomiędzy stronami, jak również innych okoliczności towarzyszących, które mają znaczenie dla ustalenia wyczerpującego stanu faktycznego sprawy.

Jeżeli decydujemy się na ten środek dowodowy, musimy wskazać świadka z imienia i nazwiska oraz podać jego adres zamieszkania, na który sąd będzie mógł wysłać wezwanie do stawiennictwa na rozprawę.

Opinia biegłych

Dowód ten sąd dopuści w sytuacji, gdy niezbędne jest skorzystanie ze specjalistycznej wiedzy przekraczającej wiadomości posiadane przez sąd.  Dotyczyć to może np. wyceny jakiegoś majątku lub przedmiotu, określenia rodzaju szkód i ich wartości, ustalenia przyczyn jakiegoś zdarzenia (np. wypadku komunikacyjnego), określenia stanu zdrowia i in. Opinia taka może być wykonana z zakresu wszystkich specjalistycznych dziedzin wiedzy, a biegłego wybiera się zazwyczaj z listy biegłych sądowych. Zdarzają się również sytuacje bardziej złożone, których stan faktyczny jest bardziej skomplikowany lub jego ocena wymaga znajomości więcej niż jednej dziedziny wiedzy, ewentualnie określonego zaplecza technicznego. Wtedy możliwe jest dopuszczenie dowodu z opinii odpowiedniego instytutu naukowego lub naukowo-badawczego.

Oględziny

W zakres przeprowadzenia tego dowodu mogą wchodzić oględziny jakiegoś przedmiotu, dokumentu, miejsca, czy nawet osoby. Dowód ten może być połączony np. z przesłuchaniem świadków, może być przeprowadzony zarówno w siedzibie sądu jak i poza nim. W praktyce oględzinom poddaje się na przykład dokumenty złożone do akt sprawy. W trakcie słuchania świadka, sąd może mu okazać dokument, z czym zazwyczaj związane jest jakieś pytanie, czy żądanie wyjaśnienia. Bardzo często oględzinom poddawane są również nieruchomości. Może mieć to miejsce w sprawach związanych z zasiedzeniem nieruchomości, ustanowieniem drogi koniecznej, ale również związanych z dochodzeniem roszczeń z tytułu szkód wyrządzonych na nieruchomości, w budynku (np. podczas remontu, renowacji, budowy).

Przesłuchanie stron

Dowód ten sąd winien przeprowadzać w sytuacji, gdy po przeprowadzeniu wszystkich wcześniejszych dowodów, nadal pozostały do wyjaśnienia fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. W praktyce dowód ten prowadzony jest w niemalże każdym postępowaniu, albowiem zazwyczaj każda ze stron pragnie podsumować całą sprawę i przedstawić swój pogląd na nią.

Inne środki dowodowe

Przepisy dopuszczają powoływanie innych jeszcze niż powyżej wskazane dowody. Najczęściej spotykanymi w ostatnim czasie dowodami są takie, które zawierają zapis dźwięku i/lub obrazu. W tym katalogu mogą się mieścić zatem różne filmy, nagrania dźwięku, fotografie, plany, rysunki. Nie istnieje ograniczenie, które wskazywałoby na określony sposób przedstawienia sądowi takiego dowodu. Może on zatem zawierać się np. na płycie, czy jakimś innym nośniku informacji tego typu.

Do innych środków dowodowych zalicza się m.in.:

• dokumentację medyczną (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 r., II CSK 643/09)
• wydruki komputerowe (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 19 grudnia 2014 r., I ACa 637/14
• dowód z nagrań, nawet jeżeli nagrań tych dokonano bez wiedzy i zgody jednego z rozmówców (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 sierpnia 2016 r., I ACa 1653/15).

Nie są to jednak dowody przewidziane w kodeksie cywilnym wprost, lecz dopuszczone w praktyce stosowania prawa przez orzekające sądy.